ทฤษฎีพัฒนาการทางจิต- สังคม อีริคสัน

                                                       
                                อีริค อีริคสัน (Erik Erickson)

ประวัติ

อีริคสัน เป็นลูกศิษย์ของฟรอยด์ได้สร้างทฤษฎีขึ้นในแนวทางความคิดของฟรอยด์ แต่ได้เน้นความสำคัญ ทางด้านสังคม วัฒนธรรม และสิ่งแวดล้อมด้านจิตใจ (Psychological Environment) ว่ามีบทบาทใน พัฒนาการบุคลิกภาพมาก ความคิดของอีริคสันต่างกับฟรอยด์หลายประการ เป็นต้นว่า เห็นความสำคัญของ Ego มากกว่า Id และถือว่าพัฒนาการของคนไม่ได้จบแค่วัยรุ่น แต่ต่อไปจนกระทั่งวาระสุดท้ายของชีวิต คือ วัยชรา และตอนที่ยังมีชีวิตอยู่ บุคลิกภาพของคนก็เปลี่ยนไปเรื่อยๆ

แนวคิด
แต่ละคนจะมีประสบการณ์กับวิกฤตภายในเชื่อมโยงกับแต่ละขั้นของชีวิต (จิตวิทยาสังคม) 8 ครั้ง ซึ่งในสามขั้นแรกถือเป็นช่วงที่สำคัญที่สุดซึ่งเกิดในช่วงปฐมวัย คือ ขั้นที่ 1 การเชื่อใจ-การไม่เชื่อใจ ขั้นที่ 2 การเป็นตัวของตัวเอง-ความละอายใจและความสงสัย ขั้นที่3 การคิดริเริ่ม-การรู้สึกผิด



แนวคิดพัฒนาการทฤษฎีจิตสังคมของอีริคสัน (Erikson)
   
  อีริคสัน Psychosocialแบ่งพัฒนาการทางบุคลิกภาพออกเป็น 8 ขั้น
         ขั้นที่ 1 อายุ 1-2 ขวบ ไว้ใจ หรือไม่ไว้ใจ (Trust vs Mistrust)
         ความอบอุ่นที่เกิดจากครอบครัว ทำให้เด็กเชื่อถือไว้ใจต่อโลก ไว้ใจคนอื่น ทำให้กล้าที่จะเรียนรู้สิ่งใหม่

       ขั้นที่ 2 อายุ 2-3 ขวบ เป็นอิสระหรือละอายสงสัย(Autonomous vs Shame and Doubt)ระยะที่เด็กพยายามใช้คำพูดของตัวเองและสำรวจโลกรอบๆตัว ถ้าพ่อแม่สนับสนุนจะทำให้เด็กรู้จักช่วยตนเองและมีอิสระ ส่งเสริมความสามารถของเด็ก 

       ขั้นที่ 3  อายุ 4-5 ขวบ คิดริเริ่ม หรือรู้จักผิด(Initiative vs Guilt)
 บทบาทของสังคม ริเริ่มทางความคิดจากการเล่น เด็กที่ถูกห้ามไม่ให้ทำอะไรในสิ่งที่เขาอยากทำ เป็นเหตุให้เด็กรู้สึกผิด ตลอดเวลา บิดามารดาควรพิจารณาร่วมกันว่ากิจกรรมใดที่ปล่อยให้เด็กทำได้ ก็ให้เด็กทำ จะได้เกิดคุณค่าในตัวเอง ลดความรู้สึกผิดลงได้ 

       ขั้นที่ 4 อายุ 6-11 ขวบ ขยัน หรือมีปมด้อย
(Industry vs Inferiority) เด็กจะเริ่มมีทักษะทางด้านร่างกายและสังคมมากขึ้น โดยไม่ต้องอาศัยความช่วยเหลือจากผู้ใหญ่เด็กเริ่มมีการแข่งขันกันในการทำงาน เด็กวัยนี้จะชอบให้คนชม ถ้าขาดการสนับสนุนอาจทำให้เกิดความรู้สึกมีปมด้อย

         ขั้นที่ 5 อายุ 11-18 ปี เข้าใจบทบาทของตัวเอง หรือ สับสนในบทบาทของตัวเอง(Ego Identity vs Role Confusion)
ระยะมีเอกลักษณ์ของตนเองกับความไม่เข้าใจตนเอง : เป็นระยะที่เด็กเริ่มสนใจเพศตรงข้ามรู้จักตนเอง ว่าเป็นใคร ถนัดด้านใด สนใจอะไร และถ้าเด็กมีความรู้สึกไม่เข้าใจตนเองก็จะเกิดความสับสน ในตนเอง และล้มเหลวในชีวิตได้

         ขั้นที่ 6 อายุ 20-35 ปี ผูกพัน หรือตีตัวออกห่าง(Intimacy vs Isolation) เป็นวัยผู้ใหญ่ตอนต้น ใช้ชีวิตแบบผู้ใหญ่ทำงานเพื่อประกอบอาชีพ สร้างหลักฐาน มีความรักความผูกพัน 

        ขั้นที่ 7 อายุ 36-45 ปี ให้กำเนิด หรือหมกมุ่นในตัวเอง(Generativity vs Stagnation) ระยะให้กำเนิดและเลี้ยงดูบุตร 
วัยผู้ใหญ่ถึงวัยกลางคน มีครอบครัวมีบุตร ได้ทำหน้าที่ของพ่อแม่ 

          ขั้นที่ 8 อายุ 45 ขึ้นไป มีศักดิ์ศรี หรือหมดหวัง
(Ego Integrity vs Despair) วัยที่ต้องยอมรับความจริงของชีวิต ระลึกถึงความทรงจำในอดีต ถ้าอดีตที่ผ่านมาแล้วประสบความสำเร็จจะทำให้มีความมั่นคงทางจิตใจ

ประยุกต์ใช้ทฤษฎีของอีริค อีริคสัน

        
    ทฤษฎีนี้ได้กล่าวถึงบุคลิกภาพ โดยบุคลิกภาพของแต่ละบุคคลเป็นผลของการเลี้ยงดู และการส่งเสริมแต่ละช่วงวัย ในการจัดการเรียนการสอนครูควรให้จัดให้มีกิจกรรมให้เด็กได้แสดงออกทั้งในด้านของความคิด ด้านสติปัญญา ด้านความสามารถ ให้อิสระทางความคิดต่อเด็ก ให้เด็กได้สร้างผลงานต่างๆ ด้วยตนเอง ให้เด็กเกิดความภูมิใจในตัวเอง ครูต้องให้ความเชื่อใจและไว้วางใจในตัวเด็ก เพื่อให้เด็กมีความมั่นใจในตัวเอง มีความเชื่อว่าตัวเองสามารถทำสิ่งต่างๆ ได้ โดยการได้ทดลองได้เรียนรู้จะทำให้เด็กได้รู้จักตนเองว่าตนมีความชอบหรือมีความสนใจในด้านไหน และครูควรคอยส่งเสริมให้เด็กได้พัฒนาในสิ่งที่ตนชอบ ในการอยู่ร่วมกันในสังคมครูควรมีการจัดให้เด็กใช้กิจกรรมกลุ่มโดยให้เด็กแต่ละคนมีหน้าที่รับผิดชอบของตนเอง เพื่อให้เด็กรู้สึกมีส่วนร่วมในสังคม

 สรุป 
ทฤษฎีของอีริคสัน เป็นทฤษฎีที่อธิบายพัฒนาการของชีวิตตั้งแต่งวัยทารกจนถึงวัยชรา อีริคสันเชื่อว่า วัยแรกของชีวิตเป็นวัยที่เป็นรากฐานเบื้องต้น และวัยต่อ ๆ มาก็สร้างจากรากฐานนี้


วีดีโอที่เกี่ยวข้อง

แบบทดสอบ

1. อิริคสัน ได้สร้างทฤษฎีขึ้นในแนวทางความคิด ของฟรอยด์ แต่ไม่ได้ให้ความสำคัญในด้านใด?

                     ก.ความสำคัญทางด้านสังคม                           

                     ข.ความสำคัญทางด้านครอบครัว                         

                      ค.ความสำคัญทางด้านวัฒนธรรม

                      ง.ความสำคัญทางด้านสิ่งแวดล้อม

2.ข้อใดเป็นแนวคิดของอีริคสัน ?

                      ก. เป็นทฤษฎีที่อธิบายพัฒนาการของจริยธรรม

                      ข. เป็นทฤษฎีที่อธิบายพัฒนาการของชีวิตตั้งแต่งวัยทารกจนถึงวัยชรา

                       ค. เป็นทฤษฎีที่อธิบายพัฒนาการทางบุคลิกภาพ

                       ง. เป็นทฤษฎีที่อธิบายพัฒนาการทางความคิด

3.อีริคสันแบ่งพัฒนาการออกเป็นกี่ขั้น?

                      ก. 5 ขั้น                 ข. 6 ขั้น

                      ค. 7 ขั้น                 ง. 8 ขั้น

4.ขั้นที่ 1 อยู่ในช่วงอายุเท่าใด?

                          ก.1-2 ขวบ                ข. 3-4 ขวบ

                          ค. 5-6 ขวบ                ง. 7-8 ขวบ

5.เด็กเข้าใจบทบาทของตัวเอง หรือสับสนในบทบาทของตัวเองอยู่ในขั้นใด และช่วงอายุเท่าไหร่?

                     

                       ก.ขั้นที่ 3 อายุ 4-5 ปี

                       ข. ขั้นที่ 4 อายุ 6-11 ปี

                       ค. ขั้นที่ 5 อายุ 11-18 ปี

                       ง. ขั้นที่ 6 อายุ 20-35 ปี

6.เด็กรู้จักคิดริเริ่ม หรือรู้จักผิด อยู่ในขั้นใด?

                                 ก.ขั้นที่ 1             ข.ขั้นที่ 2

                                 ค.ขั้นที่ 3             ง.ขั้นที่ 4

7.ขั้นที่เท่าไหร่ที่จะทำให้เกิดภาวะล้มเหลวในชีวิตได้?

                         ก.ขั้นที่ 4                       ข.ขั้นที่ 5

                         ค.ขั้นที่ 6                       ง.ขั้นที่ 7

8. ความรู้สึกต้องการเพื่อนสนิทที่รู้ใจ  ความรัก ความผูกพัน  จะเกิดขึ้นในช่วงอายุใด

               ก.  6 -12 ปี                                     ข.  12 -17 ปี

               ค.  18 - 34 ปี                                  ง.  35 - 60  ปี

9.ข้อใดกล่าวถูกต้องเกี่ยวกับทฤษฎีจิต-สังคมของอีริคสัน?

                ก.เห็นความสำคัญของ Ego มากกว่า Id

                ข.เห็นความสำคัญของ Id มากกว่า Ego

               ค.เห็นความสำคัญของ Superego มากกว่า Ego

                ง.เห็นความสำคัญของ Ego มากกกว่า Superego

10.ความสุขของช่วงวัยใดที่ต้องการความสงบสุขในชีวิต

                  ก. ช่วงวัย 12-20 ปี                        ข. ช่วงวัย 21-35 ปี

                  ค. ช่วงวัย 36-59 ปี                        ง. ช่วงวัย 60-80 ปี

เฉลยแบบทดสอบ

1.ข                               2.ค

3.ง                               4.ก

5.ค                               6.ค

7.ข                               8.ค

9.ก                               10.ค